​De nieuwe Schijf van Vijf heeft enkele teleurstellend kleine verbeteringen aangebracht. En kan dus nog veel gezonder. 

Wat is er goed: 

• minder nadruk op (rood) vlees en het meer aanraden van plantaardige voeding, zoals groente en peulvruchten. Inderdaad, al meer dan tien jaar tonen studies aan dat veel vlees het risico verhoogt op kanker, type 2 diabetes, hart-en vaatziekten en versnelde veroudering bij mensen. Al meer dan veertig jaar tonen onderzoeken met proefdieren aan dat teveel dierlijke proteïnen (zoals in vlees) ongezond zijn (zie bronnen onderaan). 

Wat kan beter:

• de Schijf legt nog steeds overmatig veel nadruk op koolhydraten (zetmeelproducten), zoals brood, aardappelen, pasta en rijst. Het gedeelte in de Schijf met deze zetmeelproducten had aanzienlijk kleiner mogen zijn, terwijl het gedeelte met groente en fruit veel groter had gemogen. Sommige landen zoals Zwitserland leggen in hun voedingsdriehoek meer nadruk op groente en fruit dan op zetmeelproducten. 
• nog steeds veel nadruk op zuivelproducten, waaronder melk. Dat is spijtig, omdat er heel wat redenen (en wetenschappelijke studies) zijn om melk af te raden. Nog vrij recent toonde een grote studie met meer dan 105 000 proefpersonen dat vrouwen die drie glazen melk per dag dronken, bijna dubbel zoveel kans hadden om te sterven vergeleken met mensen die minder dan één glas melk per dag dronken. Zulke studies hoeven niet te verbazen, gezien melk allerlei stoffen bevat die veroudering versnellen en ontsteking bevorderen, zoals mTOR-, insuline- en IGF- induceerders en galactose, een melksuiker die wetenschappers ook gebruiken om veroudering te versnellen in proefdieren. Verschillende gekende professoren in de VS stellen zich dan ook terecht ernstige vragen betreffende de huidige melkaanbevelingen. 
• te weinig nadruk op gezonde vetten. Alle vetten bevinden zich in een klein onderdeel van de Schijf, wat de indruk geeft dat alle vetten gematigd dienen te worden. Terwijl in voldoende grote inname van gezonde vetten uitermate belangrijk is; dit betreft vetten in olijfolie, olijven, avocado’s, vette vis, noten, zaden, …. De vetten die in de Schijf aangeraden worden zijn vooral typische industriële producten: smeer-en bereidingsvetten zoals margarine, halvarine, geëxtraheerde oliën zoals zonnebloemolie dat veel pro-inflammatoire omega-6 vetzuren bevat, enzovoort. 

Wat nieuw is, is dat de Schijf wel zou toelaten om koolhydraat-arm (lees: minder brood, aardappelen, pasta en rijst) te eten. Maar deze indruk geeft ze duidelijk niet, gezien een groot gedeelte van de schijf gevuld is met koolhydraatrijke zetmeelproducten zoals brood en aardappelen. 

In ieder geval, de graan-, aardappel, melk-en margarineproducenten kunnen nog steeds op hun beide oren slapen. 

ENKELE BRONNEN

Dierlijke eiwitten (vlees) en sterfte:

• Red meat consumption and mortality: results from 2 prospective cohort studies. Arch. Intern. Med. (2012).
• Low Protein Intake Is Associated with a Major Reduction in IGF-1, Cancer, and Overall Mortality in the 65 and Younger but Not Older Population. Cell Metab. (2014).
• Meat consumption and mortality – results from the European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition. BMC Med. (2013).
• Red meat intake and risk of breast cancer among premenopausal women. Arch. Intern. Med. (2006).
• Red meat and chicken consumption and its association with age-related macular degeneration. Am. J. Epidemiol. (2009).
• Dietary Fat and Protein in Relation to Risk of Non-Hodgkin’s Lymphoma Among Women. J. Natl. Cancer Inst. (1999).
• The Ratio of Macronutrients, Not Caloric Intake, Dictates Cardiometabolic Health, Aging, and Longevity in Ad Libitum-Fed Mice. Cell Metab. (2014).
• Protein restriction cycles reduce IGF-1 and phosphorylated Tau, and improve behavioral performance in an Alzheimer’s disease mouse model. Aging Cell (2013).
• Dietary protein, life-span, and biochemical variables in female mice. J. Gerontol. (1976).

(Teveel) koolhydraten en sterfte/ziekte:

• A prospective study of dietary glycemic load, carbohydrate intake, and risk of coronary heart disease in US women. Am. J. Clin. Nutr. (2000).
• Prospective study of dietary carbohydrates, glycemic index, glycemic load, and incidence of type 2 diabetes mellitus in middle-aged Chinese women. Arch. Intern. Med. (2007).
• High dietary glycemic load and glycemic index increase risk of cardiovascular disease among middle-aged women: a population-based follow-up study. J. Am. Coll. Cardiol. (2007).
• Paleolithic nutrition for metabolic syndrome: systematic review and meta-analysis. Americ. Jr. Clin. Nutr. (2015)

Melk en sterfte/ziekte: 

• Milk?: Maybe A Recipe for Obesity and Cancer, Scientific American, 2013. 
• Prescriptions for 3 Glasses of Low-Fat Milk a Day Should Be Scaled Back, Scientific American, 2013. 
• Milk intake and risk of mortality and fractures in women and men: cohort studies. BMJ (2014).
• Dairy products, calcium, and prostate cancer risk in the Physicians’ Health Study. Am. J. Clin. Nutr. (2001).
• Milk consumption and circulating insulin-like growth factor-I level: a systematic literature review. Int. J. Food Sci. Nutr. (2009).
• Consumption of milk and calcium in midlife and the future risk of Parkinson disease. Neurology (2005).

Afbeelding: Schijf van Vijf, Voedingscentrum. 

Op 22 maart zal het Nederlandse Voedingcentrum een nieuwe Schijf van Vijf voorstellen. Dit zal de grootste verandering van de Schijf zijn in zestig jaar tijd.
 
Het boek De voedselzandloper, dat sterke kritiek uitte op de Schijf van Vijf, heeft er mede voor gezorgd dat de kritiek zo groot is geworden dat de Schijf nu eindelijk aangepast wordt.
 
Maar zal de schijf wel voldoende aangepast worden?
 
Het Voedingscentrum beslist immers zelf wat het met de nieuwe aanbevelingen van de Gezondheidsraad aanvangt. De Gezondheidsraad stelt aanbevelingen op en zendt deze door naar het Voedingscentrum, dat zelf kiest hoe het deze zal verwerken in een nieuwe Schijf.
 
Deze nieuwe aanbevelingen van de Gezondheidsraad komen sterk overeen met wat reeds in De voedselzandloper beschreven stond: minder rood vlees, minder nadruk op brood en andere zetmeelproducten, die ook vervangen kunnen worden door peulvruchten en voeding die beta-glucaan-vezels bevat zoals havermout en paddenstoelen, meer aandacht voor groene thee en gezonde vetten zoals in olijfolie, noten en vette vis.
 
Hopelijk zal het Voedingscentrum de nieuwe aanbevelingen voldoende ter harte nemen en de Schijf grondig veranderen, zodat ze echt de gezondheid van mensen kan verbeteren.
 
Ook in België heeft De voedselzandloper ervoor gezorgd dat de Belgische voedingsdriehoek zal aangepast worden. 

Knoflook kan het dichtslibben van de bloedvaten afremmen. En zo het risico verminderen op een hartaanval of beroerte.
 
In een studie kregen 55 personen tussen de 40 en 75 jaar dagelijks 2,4 gram knoflook-extract toegediend. Na 1 jaar bleek dat het aangroeien van de plaque (het ‘dichtslibsel’ in de bloedvaten) met 80% vertraagd was vergeleken met de controlegroep die geen knoflook kreeg. Sommige vormen van plaque waren zelfs gekrompen.
 
Veel andere studies tonen aan dat knoflook de gezondheid van de bloedvaten verbetert (onder meer door het samenklonteren van de bloedplaatjes af te remmen).
 
Je kan vers knoflook toedienen aan je gerechten, maar je kan ook knoflookpillen nemen (sommige pillen veroorzaken geen knoflook-adem).
 
​
Bronnen:
- Aged Garlic Extract Reduces Low Attenuation Plaque in Coronary Arteries of Patients with Metabolic Syndrome in a Prospective Randomized Double-Blind Study, The journal of nutrition, 2016
- Garlic and Heart Disease. Journal of Nutrition, 2016
- Veroudering vertragen, Kris Verburgh, 2015
- Foto: Rüdiger Wölk, Münster, WikiCommons CC BY-SA 2.5